Mało już jest tego typu zabytków w Polsce. Spieszmy się więc je oglądać, póki jeszcze stoją. Perełką architektury romańskiej jest rotunda w Strzelnie na Kujawach i naprawdę warto tam się wybrać jeśli będziecie w tym rejonie Polski. Zwłaszcza, że świątynię odwiedzali polscy królowie wielokrotnie.

Obok bazyliki Św. Trójcy w Strzelnie na Piastowskim Szlaku znajduje się również Rotunda Św. Prokopa. Budzi podziw od wieków, ponieważ niewiele już takich obiektów z początku drugiego tysiąclecia ostało się na ziemiach polskich. Rotunda w Strzelnie to jedna z najstarszych i największych świątyń romańskich w formie rotundy w Polsce, pochodząca jeszcze z XII wieku.

Obiekt ten jest wyjątkowy w skali Europy - posiada prostokątne prezbiterium z oryginalnym sklepieniem. Od północy przylegają do niego dwie asymetrycznie absydy, a od zachodu dodatkowo cylindryczna wieża. Niemal cała świątynia zbudowana jest z ciosów granitowych, z elementami dekoracyjnymi wykonanymi z piaskowca. Występująca tu cegła została dodana później.

Do 1779 roku rotunda w Strzelnie nosiła wezwanie Św. Krzyża, w czasie wojen napoleońskich, w XIX wieku służyła jako spichlerz, następnie jako dzwonnica. Podczas II wojny światowej Niemcy urządzili w rotundzie magazyn, a wycofując się podłożyli materiały wybuchowe, ale mury świątyni wytrzymały, zniszczeniu uległa tylko kopuła i górne partie wieży.

Wnętrze świątyni jest bardzo proste i surowe, jako i czasy, kiedy ona powstawała. Przy wejściu do kościoła stoi XII-wieczna, romańska kropielnica, w całości wyciosana z jednego kamienia. Ponadto zobaczyć tu można pusty romański grobowiec, najpewniej fundatora kościoła czy najstarsze w Polsce stacje drogi krzyżowej z 1531 roku.

W zachodniej części znajduje się empora, w której niegdyś zasiadali królowie i dostojnicy. Prawdopodobnie był tutaj Władysław Łokietek, na pewno Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło, Kazimierz Jagiellończyk, Zygmunt Stary i inni władcy. Rotunda stanowi perełkę na Szlaku Romańskim.